Różnego rodzaju kontrakty zawieramy w wielu, nawet codziennych, sytuacjach. Najbardziej powszechne są umowy dotyczące kupna–sprzedaży produktów i usług. W relacji między przedsiębiorcą a konsumentem to ten pierwszy jest silniejszą stroną ze względu na większą wiedzę. Stąd konsumenci są dodatkowo chronieni przez prawo. Sprawdzamy, jakie zapisy w umowie z konsumentem są nielegalne.
Artykuł 385(1) kodeksu cywilnego wskazuje, jakie postanowienia umowy zawieranej z konsumentem uznaje się za niedozwolone klauzule umowne. Według przepisów:
§ 1. Postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny.
Gotowe wzory umów, tzw. wzorce umowne, mają to do siebie, że są kształtowane tylko przez jedną stronę umowy. W umowie przedsiębiorca określa nie tylko swoje prawa i obowiązki, lecz także prawa i obowiązki konsumenta. Zdarza się więc, że konsumentom narzuca się niekorzystne klauzule. Konsument może odrzucić postanowienia kontraktu, jeśli się z nimi nie zgadza, ale często nie ma świadomości, że zawarte w umowie przepisy są nielegalne. Swobodę przedsiębiorców w tym zakresie ogranicza kodeks cywilny.
Najczęściej stosowane niedozwolone klauzule
Artykuł 385(3) kodeksu cywilnego nie wyczerpuje całej listy niedozwolonych klauzul umownych. W przepisach zawarto tylko te najczęściej stosowane. W wielu sytuacjach to sąd może zdecydować, czy dane postanowienie, co do którego konsument zgłosił zastrzeżenia, jest niezgodne z prawem.
Według artykułu 385(3) kodeksu cywilnego niedozwolonymi klauzulami umownymi są te, które w szczególności:
- wyłączają lub ograniczają odpowiedzialność względem konsumenta za szkody na osobie;
- wyłączają lub istotnie ograniczają odpowiedzialność względem konsumenta za niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania;
- przewidują postanowienia, z którymi konsument nie miał możliwości zapoznać się przed zawarciem umowy;
- zezwalają kontrahentowi konsumenta na przeniesienie praw i przekazanie obowiązków wynikających z umowy bez zgody konsumenta;
- uzależniają zawarcie umowy od przyrzeczenia przez konsumenta zawierania w przyszłości dalszych umów podobnego rodzaju;
- uzależniają zawarcie, treść lub wykonanie umowy od zawarcia innej umowy, niemającej bezpośredniego związku z tą zawierającą oceniane postanowienie;
- uprawniają kontrahenta konsumenta do jednostronnej zmiany umowy bez ważnej przyczyny wskazanej w tej umowie;
- wyłączają obowiązek zwrotu konsumentowi uiszczonej zapłaty za świadczenie niespełnione w całości lub części, jeżeli konsument zrezygnuje z zawarcia umowy lub jej wykonania;
- pozbawiają wyłącznie konsumenta uprawnienia do rozwiązania umowy, odstąpienia od niej lub jej wypowiedzenia;
- nakładają wyłącznie na konsumenta obowiązek zapłaty ustalonej sumy na wypadek rezygnacji z zawarcia lub wykonania umowy;
- stanowią, że umowa zawarta na czas oznaczony ulega przedłużeniu, o ile konsument, dla którego zastrzeżono rażąco krótki termin, nie złoży przeciwnego oświadczenia.
Jeśli konsument uważa, że w umowie zawarto niedozwolone klauzule, może wytoczyć sprzedającemu indywidualne powództwo przed sądem powszechnym.
Zdj. główne: Aymanejed/pixabay.com
